Przedawnienie długu – kiedy dług się przedawnia?

Czym jest przedawnienie długu?

Przedawnienie długu jest zdefiniowane w Kodeksie cywilnym (Dz. U. 1964 nr 16 poz. 93) i oznacza, że dłużnik ma możliwość uchylenia się od zaspokojenia roszczenia wierzyciela po upływie określonego terminu. Nie oznacza to, że sam dług zniknie. Zostanie on jednak przekształcony w zobowiązanie naturalne. Zaś spłaty zobowiązania naturalnego nie można, na mocy polskiego prawa, dochodzić sądowo czy na drodze egzekucji komorniczej. Co więcej próby odzyskania takiej zaległości (np. w formie zastraszania czy nękania) mogą być podstawą do wniesienia sprawy do sądu przez dłużnika przeciwko wierzycielowi. Jak widać długi mogą się “przeterminować”, a dłużnik może uniknąć obowiązku spłacenia wierzytelności.

Nie oznacza to jednak, że nie poniesie on żadnych konsekwencji z tytułu zaległego zobowiązania. Wierzyciel może zgłosić taką sytuację do baz dłużników, co w przyszłości może znacznie utrudnić nam zaciągnięcie kredytu, wzięcie pożyczki czy leasingu. W innym artykule szerzej opisujemy bazy dłużników i zasady ich działania.

Jakie długi się przedawniają?

Przedawnienie długu dotyczy tylko roszczeń majątkowych. Nie ulegnie więc przedawnieniu np. roszczenie o zniesienie współwłasności. Jednak i wśród roszczeń majątkowych znajdziemy takie, których bieg przedawnienia długu (o którym za chwilę) zostanie zawieszony. Są to:

• roszczenia dzieci przeciwko rodzicom – przez cały czas trwania władzy rodzicielskiej,
• roszczenia osób niemających pełnej zdolności do czynności prawnych przeciwko osobom sprawującym kuratelę czy opiekę – przez czas sprawowania opieki lub kurateli,
• roszczenia jednego małżonka przeciwko drugiemu – przez czas trwania małżeństwa,
• roszczenia, których nie można było dochodzić na drodze sądowej z racji siły wyższej – na czas trwania tej przeszkody.

Kiedy przedawnia się dług?

Chociaż przepisy, które znajdziemy w Kodeksie cywilnym mówią o podstawowym terminie przedawnienia wynoszącym dokładnie 6 lat, to od tego terminu występuje wiele wyjątków. Dla przykładu: roszczenia z tytułu z prowadzenia działalności gospodarczej objęte są okresem przedawnienia wynoszącym 3 lata. W wielu innych ustawach znajdziemy również inne terminy. Jak się w tym wszystkim odnaleźć?

Zacznijmy od dnia, od którego zaczniemy liczyć okres przedawnienia. Nazywamy go datą wymagalności roszczenia. Jest to data, od której wierzyciel może prawnie żądać spłaty należnych mu pieniędzy. Jeżeli wystawił nam fakturę VAT z terminem płatności 09.11.2021 r., to datą wymagalności roszczenia będzie 10.11.2021 r. Czy to oznacza, że dług z naszego przykładu przedawni się 10.11.2023 r. (po 2 latach – patrz tabela)? Nie. Terminem przedawnienia długu jest zawsze ostatni dzień kalendarzowy roku, w którym doszło do przedawnienia (a nie wyliczona data dzienna). W przypadku naszego przykładu będzie to więc 31.12.2023 r.

Kiedy przedawnia się dług – tabela

Długi różnego pochodzenia mają różne okresy przedawnienia. Poniżej tabela przedstawiająca po ilu latach przedawnia się dług:

Prześledźmy jeszcze raz kilka najczęstszych przykładów przedawnienia sią długu.

Przedawnienie kredytu – kiedy następuje?

Kredyt to jeden z najpopularniejszych produktów bankowych. W przypadku zignorowania jego spłaty może dojść do wypowiedzenia umowy kredytowej przez bank. To ten moment stanie się datą wymagalności dla wszystkich niezapłaconych jeszcze rat. Natomiast każda z rat zaległych będzie miała własną datę wymagalności – dzień po terminie jej spłaty wg. harmonogramu. Do całkowitego przedawnienia kredytu gotówkowego dojdzie więc co najmniej po upływie 3 lat. Zasada ta nie obowiązuje jednak w przypadku kredytów z zabezpieczeniem – np. kredytu hipotecznego. Wtedy bank ma prawo upoważnić komornika do licytacji nieruchomości, by w ten sposób odzyskać należne środki.

Przedawnienie długów podatkowych

Sytuacją szczególną i wyjątkiem od ogólnej reguły w ustalaniu daty wymagalności są długi podatkowe. W ich przypadku czas przedawnienia liczymy od końca roku kalendarzowego, w którym powstał obowiązek podatkowy (3 lata dla np. podatku od nieruchomości) lub od końca roku kalendarzowego, w którym upłynął termin płatności podatku (5 lat dla np. podatku VAT). Data złożenia zeznania podatkowego lub otrzymania decyzji podatkowej nie jest tu wiążąca. Jeżeli otrzymamy ją dla przykładu 1.03.2021 r., to i tak datą wymagalności będzie 31.12.2021 r. i dopiero od tej daty zacznie się naliczanie biegu przedawnienia.

Przedawnienie długu po zmarłej osobie

Kolejną sytuacją wymagającą osobnego omówienia są długi spadkowe. Jeżeli spadkobiercy złożą oświadczenie o przyjęciu spadku wprost w ciągu 6 miesięcy od dnia otwarcia spadku (co w praktyce prawie zawsze oznacza dzień śmierci spadkodawcy), to odpowiadają oni także za zaciągnięte przez spadkodawcę długi – nawet jeżeli o nich nie wiedzieli. Jeżeli jednak takiego oświadczenia nie złożą, to milczenie uznaje się za tzw. przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza. Oznacza to, że również będą odpowiedzialni za spłatę długu spadkowego, jednak tylko z majątku odziedziczonego, a nie własnego (zmiana prawna nastąpiła tu w 2015 roku). W obu przypadkach czas przedawnienia się długu wynosi 6 lat o ile wierzyciel nie podejmie żadnych kroków prawnych w celu odzyskania należności.

Przedawnienie długu u komornika

Czy dług u komornika może się przedawnić? Z prawnego punktu widzenia zadłużenie wobec komornika obowiązują te same zasady, jak każde inne. Komornik posiadający orzeczenie sądu o egzekwowalności długu, ma więc 6 lat na jego ściągnięcie. Jednak każda czynność, którą będzie w tym kroku podejmował, jak mediacja, wysłanie nakazu zapłaty, zajęcie mienia (sprawdź co może zająć komornik), a nawet zawieszenie egzekucji i wystąpienie o nowe orzeczenie sądu oznaczać będzie przerwanie tzw. biegu przedawnienia. Za każdą z tych czynności będzie on naliczał dodatkowe opłaty i dodawał je do całkowitego długu. W praktyce może to w nieskończoność oddalać termin przedawnienia i zwiększać nasz dług. Przyjrzyjmy się więc dokładniej przerwaniu biegu przedawnienia długu.

Przerwanie biegu przedawnienia

Okres między datą wymagalności a terminem, w którym dług się przedawni nazywamy biegiem przedawnienia. To właśnie do tego okresu odnoszą się wartości w tabeli powyżej. Jednak bieg przedawnienia może zostać przerwany, co skutkuje tym, że termin ten naliczany jest od nowa. Co może przerwać bieg przedawnienia:

• rozpoczęcie mediacji mającej na celu polubowne rozwiązanie sytuacji,
• podpisanie porozumienia lub ugody,
• dobrowolna wpłata dłużnika na poczet spłaty długu,
• złożenie pozwu do sądu przez wierzyciela,
• złożenie wniosku o nadanie klauzuli wykonalności,
• złożenie wniosku o wszczęcie egzekucji komorniczej.

W praktyce oznacza to, że wierzyciel chcący odzyskać swoje środki ma wiele sposobów na oddalenie terminu przedawnienia zobowiązania. Niejednokrotnie wykorzystywana jest też nieznajomość prawa przez dłużnika, który nie wie, że podejmując mediację sam oddala w czasie potencjalne przedawnienie swojego długu. Taktykę tę stosują między innymi firmy windykacyjne czy komornicy.

Jak sprawdzić przedawnienie długu?

Niestety nie istnieje żadna baza kumulująca dane o wszystkich długach, również tych przedawnionych. By dowiedzieć się jak wygląda sytuacja naszych zobowiązań konieczne będzie samodzielne wyznaczenie daty wykonalności. Na szczęście wszelkie umowy mają w swojej treści terminy, po których należność staje się długiem. Najczęściej jest to data zapłaty, w niektórych przypadkach będziemy musieli dodać do tej daty 30 dni. Korzystając z naszej tabeli wybierzmy rodzaj zobowiązania i dodajmy podany w niej okres do daty zapłaty. Pamiętajmy, że długi z terminem przedawnienia dłuższym niż 2 lata przedawniają się z końcem roku kalendarzowego, w którym przypada data przedawnienia.

W przypadku kredytów i pożyczek zawsze możemy też sprawdzić aktualne zadłużenie przez raport BIK lub raport z innej bazy, do której mogą nas zgłosić wierzyciele.

Wniosek o przedawnienie długu

W internecie znaleźć można informacje na temat wniosku o przedawnienie długu. Czym on jest i gdzie go złożyć? Rzeczywiście do zmiany przepisów w 2018 roku do udowodnienia przed sądem przedawnienia wierzytelności konieczne było złożenie odpowiedniego wniosku. Po zmianie przepisów w przypadku rozprawy sądowej wystarczy podnieść zarzut przedawnienia roszczenia, a jeżeli jest on zgodny z obowiązującym prawem (dochowane są wymagane terminy) sąd automatycznie oddali pozew wierzyciela i to jego obarczy kosztami sądowymi. W 2021 roku nie ma więc potrzeby składania wniosku o przedawnienie długu. Zmiana ta miała na celu ukrócenie nieuczciwych praktykach firm windykacyjnych, które skupowały liczne długi (nawet te przedawnione) i kierowały pozwy o spłatę do sądów licząc na brak wiedzy i możliwości obrony pozwanych.