Podatek od darowizny – stawki, terminy, zwolnienia

Czym jest darowizna? Czym jest podatek od darowizny?

Kodeks cywilny definiuje darowiznę (w art. 888 § 1) w następujący sposób: “Przez umowę darowizny darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku.” W dalszych artykułach uściśla: “Oświadczenie darczyńcy powinno być złożone w formie aktu notarialnego. Jednakże umowa darowizny zawarta bez zachowania tej formy staje się ważna, jeżeli przyrzeczone świadczenie zostało spełnione.” Z czego wynika, że pisemna umowa nie jest konieczna, chociaż może się okazać bardzo przydatna w przypadku kontroli skarbowej lub nieporozumień pomiędzy darczyńcą a obdarowanym.

Podatek od darowizny zawsze płaci osoba wzbogacająca się (czyli obdarowany). Jego wysokość ustala ustawa o podatku od spadków i darowizn z dnia 28 lipca 1983 r. Kluczowy wpływ na wysokość podatku będą miały dwie kwestie: stopień pokrewieństwa między stronami oraz wartość darowizny. Również ewentualne zwolnienie z podatku będzie bezpośrednio związane z tymi czynnikami.

Kwestii odliczania darowizn od podatku poświęciliśmy oddzielny artykuł.

Grupy podatkowe

Podobnie jak w przypadku pożyczek od rodziny ustawodawca wyodrębnia trzy grupy podatkowe:

Dodatkową grupą, ważną w przypadku zwolnień z podatku (o czym za chwilę), jest tzw. “grupa zerowa”, którą tworzy najbliższa rodzina (małżonek, zstępni, wstępni, pasierbowie, rodzeństwo, ojczym i macocha).

Ważną i stosunkowo nową (wprowadzoną 27 października 2020 roku) zmianą w prawie jest uznanie jako zstępnych również osoby, które przebywały w rodzinie zastępczej, rodzinnym domu dziecka lub placówce opiekuńczo-wychowawczej. Zaś za wstępnych opiekujące się nimi osoby tworzące rodzinę zastępczą, prowadzące rodzinny dom dziecka lub pracujące w placówce opiekuńczo-wychowawczej.

Ile wynosi podatek od darowizny?

Wyżej wspomniane grupy podatkowe regulują wysokość podstawy opodatkowania, czyli kwotę od której naliczany będzie podatek. Im bliższe więzy rodzinne, tym wyższa będzie kwota wolna od podatku (darowizna od rodziców jest dla nas z tego punktu widzenia korzystniejsza niż ta od osoby obcej). Dla grupy I kwota wolna wynosi 9637 zł, dla grupy II 7276 zł, zaś dla grupy III 4902 zł. Dopiero po przekroczeniu tej kwoty zostanie doliczony podatek, według schematu przedstawionego w tabeli poniżej.

Zdajemy sobie sprawę, że zawiłości podatkowe mogą sprawiać problemy wielu osobom, więc posłużmy się przykładem dla większej klarowności:

Od wuja otrzymujemy darowiznę w wysokości 20 000 zł. Jak obliczyć należny podatek?

Przedmiot darowizny (20 000 zł) pomniejszamy o kwotę wolną od podatku (wuj to rodzeństwo rodziców, więc należy do II grupy – kwota wolna dla niej wynosi 7276 zł). 20 000 – 7276 = 12 724. To będzie nasza podstawa opodatkowania. Z tabeli dla II grupy wiemy, że mieści się ona w drugim przedziale (od 10 278 do 20 556 zł). Będziemy musieli więc zapłacić stałą stawkę (719 zł 50 gr) plus 9% nadwyżki ponad 10 278 zł (12 724 – 10 278 = 2 446; 9% z tego to 220 zł 14 gr). Należy podatek to w sumie (719 zł 50 gr + 220 zł 14 gr) 939 zł i 64 gr.

Kolejna ważna informacja: za wartość darowizny uznaje się sumę wszystkich środków (nie muszą być to pieniądze, przedmiotem darowizny mogą być również dobra materialne) otrzymanych od jednej osoby w ciągu ostatnich 5 lat. Nie możliwe jest więc uniknięcie wyższego zobowiązania wobec urzędu “rozbijając” darowiznę na raty.

Grupa “0″ i pełne zwolnienie z podatku

Szczególnym przypadkiem pozwalającym na całkowite uniknięcie podatku jest darowizna od członka najbliższej rodziny (wspomniana wcześniej “grupa zero”). By uzyskać ulgę podatkową należy spełnić następujące warunki:

• Zgłosić darowiznę do urzędu skarbowego w ciągu 6 miesięcy od dnia jej otrzymania. Obowiązek ten ciąży na obdarowanym. Zgłoszenia dokonuje się za pomocą druku SD-Z2.
• Udokumentować otrzymanie darowizny. Można to uczynić przy pomocy potwierdzenia przelewu, wyciągu z konta bankowego lub potwierdzeniem przekazu pocztowego.

Oczywiście musimy spełnić te warunki tylko jeżeli darowizna przekracza kwotę wolną od podatku. Członkowie “grupy zero” wciąż zaliczają się do I grupy podatkowej, więc kwota wolna wynosi dla nich 9637 zł.

Oba obowiązki nie będą nas dotyczyły również w przypadku sporządzenia aktu notarialnego darowizny. Wtedy wszelką komunikację z urzędem skarbowym przejmuje na swoje barki notariusz.

Jak i gdzie zgłosić darowiznę?

Wiemy już jaki podatek przyjdzie nam zapłacić, wiemy również kiedy możemy go uniknąć. W takim razie przejdźmy do tego, jak zgłosić fakt otrzymania darowizny do urzędu skarbowego i kiedy należy to zrobić.

Pisaliśmy już o formularzu SD-Z2. Składamy go w przypadku darowizny od najbliższej rodziny. Mamy na to 6 miesięcy od momentu przekazania środków. Jest to jednak sytuacja wyjątkowa, zdecydowaną większość obdarowanych obowiązują inne zasady.

Podatnicy nie korzystający z ulgi muszą złożyć do urzędu deklarację SD-3 w ciągu miesiąca od powstania obowiązku podatkowego. Za moment ten uznaje się złożenie przez darczyńcę oświadczenia w formie aktu notarialnego (jeżeli wybraliśmy taką formę), podpisanie przez obie strony umowy darowizny lub przekazanie środków (potwierdzone wyciągiem z konta bankowego lub przekazu pocztowego) jeżeli darowizna opiera się o ustne ustalenia. Wszelkie dodatkowe dokumenty, jak wspomniane umowy lub potwierdzenia bankowe dołączyć należy do formularza SD-3. Po jego złożeniu naczelnik właściwego nam urzędu skarbowego wyda decyzję podatkową (jeżeli prawidłowo wypełnimy dokumenty po prostu zatwierdzi on nasze obliczenia) i ustali kwotę podatku do zapłaty. Od tego momentu mamy 14 dni na uregulowanie zobowiązania.

Konsekwencje niezgłoszenia darowizny

Co jeżeli uchylimy się od naszych ustawowych obowiązków lub się z nimi spóźnimy? W przypadku kontroli podatkowej lub celno-skarbowej czekają nas finansowe konsekwencje. Dla darowizn od najbliższych (formularz SD-Z2) utracimy ulgę podatkową, a w jej miejsce zostanie naliczona normalna stawka podatkowa dla I grupy. Nie tylko zapłacimy podatek, będziemy mieli także obowiązek złożyć deklarację SD-3, jak przy normalnej darowiźnie.

Konsekwencje niepoinformowania urzędu przy darowiźnie od dalszej rodziny lub osób niespokrewnionych są znacznie bardziej dotkliwe. Po pierwsze czeka nas postępowanie karne skarbowe i, najprawdopodobniej, grzywna. Na tym jednak nie koniec. Brak deklaracji oznacza automatyczne naliczanie stawki podatku na poziomie 20% bez względu na grupę podatkową darczyńcy. Przekroczenie 14-dniowego terminu zapłaty podatku owocować zaś będzie naliczeniem karnych odsetek od zaległości podatkowych.