Darowizna od rodziców. Jak uniknąć podatku?

Darowizna to bezzwrotne przekazanie środków pomiędzy darczyńcą i obdarowanym. Czynność taka obarczona jest dość wysokim podatkiem (od 3 do nawet 20% w zależności od wysokości kwoty), który ustala ustawa o podatku od spadków i darowizn. Jednak wysokość podatku nie jest naliczana od całej kwoty darowizny, a od jej części, która przekracza kwotę wolną od podatku. To właśnie w kwotach wolnych tkwi przewaga darowizn na rzecz rodziny od tych kierowanych do innych osób lub instytucji.

Darowizna od dziadków a ta od chrzestnego – progi podatkowe

Chociaż naszymi uczuciami możemy obdarowywać wszystkich członków rodziny w tym samym stopniu, prawo podatkowe jest tu bezwzględne – istnieje jasny podział. To, w której grupie podatkowej znajduje się nasz darczyńca, będzie miało bezpośredni wpływ na wysokość podatku, który zapłacimy.

Grupa I małżonkowie, wstępni (rodzice, dziadkowie, pradziadkowie), zstępni (dzieci, wnuki, prawnuki), rodzeństwo, przybrane dzieci (pasierbowie) oraz przybrani rodzice (macocha, ojczym), synowa oraz zięć, teściowie
Grupa II zstępni rodzeństwa (siostrzeńcy, bratankowie), rodzeństwo rodziców (wujowie, ciotki), zstępni i małżonkowie pasierbów, małżonkowie rodzeństwa, rodzeństwo małżonków, małżonkowie rodzeństwa małżonków (np. żona brata męża), małżonkowie innych zstępnych (np. żona wnuka, mąż wnuczki)
Grupa III dalsza rodzina (kuzyni, rodzina przybranych rodziców), osoby niespokrewnione (przyjaciele, znajomi)

Różnica między darowizną dla dziecka od rodziców a tą od wspomnianych chrzestnych (którymi mogą być np. wujek czy wręcz osoba niespokrewniona) będzie z punktu widzenia urzędu skarbowego znacząca.

Darowizna w rodzinie – kiedy nie zapłacimy podatku?

Jakie kombinacje stopnia spokrewnienia i wysokości darowizny zapewnią nam uniknięcie podatku? W przypadku tzw. “grupy 0″ (dokładna rozpiska w tabeli poniżej) nie ma górnego limitu nieopodatkowanej darowizny. Należy jeszcze raz podkreślić, że podatek płacimy od wartości przekraczającej kwotę wolną. Jeżeli, przykładowo, siostrzeniec (II grupa podatkowa) ofiaruje nam darowiznę w wysokości 10000 zł, to podstawą naliczenia podatku będzie kwota 2724 zł (10000 – 7276 = 2724). Darowizna dla dziecka, od niespokrewnionego chrzestnego, o takiej samej wysokości da podstawę opodatkowania w wysokości 5098 zł (10000 – 4902 = 5098).

Maksymalna kwota darowizny pozwalająca uniknąć podatku Darczyńca
Bez limitu (od kwoty 9637 zł konieczność zgłoszenia do US) I grupa podatkowa, z wyłączeniem teściów, synowych i zięciów (tak zwana “grupa 0″)
9637 zł synowie, zięciowie, teściowie
7276 zł II grupa podatkowa
4902 zł Pozostali

Poruszamy się tu w obrębie darowizn pieniężnych. Dla przykładu przepisanie mieszkania w formie darowizny wiąże się z osobnymi formalnościami i opłatami.

Kiedy darowiznę od rodziców zgłaszać do urzędu?

Samo spełnienie wyżej wymienionych progów zwalnia nas automatycznie z podatku tylko w pierwszym przypadku (i tylko do 9637 zł, wszelkie darowizny przekraczające te kwoty również musimy zgłosić). W pozostałych będziemy musieli darowiznę zgłosić do urzędu skarbowego, wypełniając formularz SD-Z2. Mamy na to 6 miesięcy od dnia otrzymania pieniędzy od krewnych z grupy “0″ i jedynie miesiąc w przypadku pozostałych darczyńców.

Konsekwencje niezgłoszenia darowizny

Jeśli nie poinformujemy urzędu skarbowego o otrzymaniu darowizny, a ten zdecyduje się na kontrolę, będziemy musieli uiścić należny podatek, który wynieść może nawet 20% otrzymanej kwoty (zależeć to będzie od wysokości darowizny i stopnia spokrewnienia). Stracimy w ten sposób również ulgę, która w normalnej sytuacji nam przysługuje. Za gapiostwo przyjdzie nam więc słono zapłacić.

Wiele darowizn w krótkim czasie

Kolejna ważna informacja: podane wyżej kwoty nie odnoszą się tylko do jednostkowej darowizny, ale także do sumy wszystkich darowizn otrzymanych od jednej osoby w przeciągu ostatnich 5 lat. “Rozbicie” większej kwoty na mniejsze “raty”, by uniknąć podatku, nie wchodzi więc w grę.

Odliczenie darowizny od podatku

Niestety darowizny na rzecz rodziny nie mieszczą się w pojęciu celów pożytku publicznego. W związku z tym nie możemy odliczyć ich od podatku podczas składania corocznego zeznania podatkowego.

Darowizna od rodziców. Czy potrzebujemy umowy?

Skąd urząd będzie wiedział kiedy darowizna została przekazana? Najlepiej samemu udokumentować to potwierdzeniem przelewu bankowego lub przekazu pocztowego – taka forma, w odróżnieniu od przekazania gotówki, będzie dla nas bezpieczniejsza w przypadku kontroli. Można oczywiście potwierdzić ją również spisaną umową, chociaż nie jest ona obowiązkowa (w Polsce wiążące są również ustalenia ustne). W przypadku darowizny dla dziecka nie wydaje się ona konieczna, ale już przy przekazywaniu pieniędzy znajomym warto ją rozważyć. Jeżeli nie czujemy się pewnie w zagadnieniach prawnych zawsze pozostaje nam zgłoszenie się do notariusza, który nie tylko sporządzi odpowiedni dokument (w formie aktu notarialnego), ale również uiści za nas ewentualny należny podatek (o który, oczywiście, powiększy nasz rachunek).

Jak powinna wyglądać umowa darowizny?

Umowa przekazania darowizny nie musi być skomplikowana. Wystarczy, że będzie zawierała najbardziej podstawowe elementy:

  • miejsce i datę sporządzenia umowy,
  • dane osobowe obu stron,
  • określenie kwoty,
  • jasne oświadczenie darczyńcy o przekazaniu darowizny na rzecz obdarowanego,
  • jasne oświadczenie obdarowanego o przyjęciu darowizny,
  • jeżeli przekazanie środków nie następuje z chwilą podpisania umowy – datę przekazania środków,
  • standardowe postanowienia końcowe (ilość egzemplarzy, podstawa prawna itd.).

Szczególnym przypadkiem jest sytuacja, w której darczyńca zobowiązuje obdarowanego do wykonania konkretnego świadczenia na swoją rzecz lub wydaje dyspozycję co do sposobu wykorzystania środków. Tego typu zapisy są jednak bardzo indywidualne. Skuteczne i jasne ich sformułowanie może wymagać asysty notariusza.