Zadłużenie w ZUS – jak sprawdzić?

Nasze należności z tytułu składek w ZUS możemy sprawdzić na dwa sposoby. Pierwszym z nich jest wizyta w urzędzie lub kontakt telefoniczny z infolinią. Wystarczy podać dane naszej firmy, by uzyskać od konsultanta potrzebne informacje.

Drugi sposób jest znacznie wygodniejszy, ale wymaga konta na Platformie Usług Elektronicznych Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (PUE ZUS). Po zalogowaniu się na swój profil należy przejść do zakładki “Należne składki i wpłaty”. Znajdziemy tam tabelę zawierającą informacje o wysokości składki z konkretnych miesięcy, terminowości spłaty i zaległościach (jeżeli takie występują). Zaległości wynikające z tytułu nieopłaconych składek znajdziemy w kolumnie Saldo WN. Możemy też wybrać, czy chcemy poznać łączną kwotę zadłużenia czy jedynie wobec FUS (Fundusz Ubezpieczeń Społecznych), FUZ (Fundusz Ubezpieczeń Zdrowotnych), FP i FGŚP (Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych), FEP (Fundusz Emerytur Pomostowych).

Jeżeli potrzebujemy zaświadczenia o niezaleganiu ze składkami ZUS, to otrzymać możemy je zarówno przez platformę PUE ZUS, jak i osobiście. Niezbędne będzie jedynie wypełnienie odpowiedniego wniosku. Jeżeli ZUS odmówi wystawienia zaświadczenia oznacza to, że mamy jakieś zaległości.

Zaległości w ZUS – co zrobić?

Co zrobić jeżeli okaże się, że mamy zaległości w ZUS-ie? Pierwszym, oczywistym, rozwiązaniem jest spłata długu. Jeżeli nie jesteśmy tego w stanie zrobić z własnych środków, warto zainteresować się kredytem na spłatę zadłużenia w ZUS. Jeśli jednak i to jest poza naszym zasięgiem, mamy kilka możliwości. Możemy wnioskować o odroczenie terminu płatności składek, rozłożenie długu na raty lub umorzenie zaległości.

Odroczenie terminu płatności

Odroczenie terminu spłaty składek jest najlepszym rozwiązaniem nie tylko dla przedsiębiorców już zadłużonych wobec ZUS, ale także dla tych, którzy przewidują problemy z terminową spłatą w najbliższym czasie. Po rozpatrzeniu wniosku o odroczenie terminu spłaty ZUS odroczy tylko nasze przyszłe składki, zaś zaległości zostaną objęte opłatą prolongacyjną w wysokości 50% stawki odsetek za zwłokę. Co ważne opłata ta nie zostanie naliczona za długi powstałe w 2020 roku z powodu pandemii COVID-19. Jeżeli jednak nasz wniosek zostanie rozpatrzony negatywnie zostaniemy zobowiązani do spłacenia całego zadłużenia wraz z pełnymi odsetkami za zwłokę. Odsetki będą nam naliczane aż do dnia całkowitej spłaty.

Rozłożenie zaległości na raty

Zadłużenie z tytułu składek możemy rozłożyć na raty, co owocuje co najmniej dwoma ogromnymi korzyściami dla przedsiębiorcy. Po pierwsze na raty rozłożyć możemy zarówno zaległe jak i przyszłe zobowiązania wraz z wszelkimi dodatkowymi opłatami i kosztami upomnień. Po drugie zaś pozytywne rozpatrzenie wniosku ratalnego automatycznie zawiesza postępowanie egzekucyjne, które ZUS zaczął wobec nas prowadzić. Wciąż obarczeni zostaniemy jednak opłatą prolongacyjną za zaległe składki. Co ważne o rozłożenie długu w ZUS na raty ubiegać się mogą nie tylko przedsiębiorcy, ale także byli przedsiębiorcy, pełnomocnicy, spadkobiercy, a także współmałżonkowie odpowiadający za zadłużenie ze wspólnego majątku.

Umorzenie składek

Umorzenie składek jest niezwykle rzadko stosowanym rozwiązaniem zarezerwowanym dla wyjątkowych przypadków. Dłużnik musi być w szczególnie trudnej sytuacji finansowej, rodzinnej lub nie być w stanie podjąć zatrudnienia. We wniosku o umorzenie składek należy takżę udowodnić, że po uregulowaniu należności zostanie on bez środków do życia. Jest to niezwykle trudne, stąd też duży odsetek negatywnych decyzji wydawanych przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych w tego typu sprawach. Odrzucenie wniosku wiąże się oczywiście z nakazem uregulowania należności wraz z odsetkami naliczanymi do dnia zapłaty włącznie.

Konsekwencje zadłużenia w ZUS

Zaległości w opłacaniu składek ZUS w terminie niesie za sobą poważne konsekwencje. W pierwszej kolejności dłużnik traci prawa do zasiłków, o czym więcej poniżej. Zakład Ubezpieczeń Społecznych może ukarać go też grzywną, dodatkowymi opłatami oraz odsetkami za zwłokę. Te działania mają również na celu skłonienie płatnika to uregulowania zaległości. Jeżeli jednak nie przyniosą pożądanego efektu ZUS może wszcząć postępowanie egzekucyjne, a nawet zająć majątek dłużnika. Na tym nie kończą się jednak możliwe działania ZUS-u. W przypadkach długotrwałego zalegania ze składkami może on także złożyć zawiadomienie do prokuratury o podejrzeniu popełnienia przestępstwa lub skierować do sądu wniosek o upadłość konsumencką dłużnika lub jego firmy. W końcu zadłużenie będzie skutkowało wyłączeniem przedsiębiorcy z postępowania o uzyskanie zamówienia publicznego (nie będzie mógł on brać udziału np. w przetargu na inwestycje finansowane przez samorząd lub Skarb Państwa).

1 stycznia 2018 roku weszła w życie również pewna zmiana w procedurze spłaty zaległych składek. Od tej pory w pierwszej kolejności spłacane są najstarsze zaległości. Oznacza to, że np. prawo do zasiłków, dłużnik odzyska dopiero po spłaceniu całej zaległej kwoty.

Zaległości w ZUS a emerytura

Kolejną konsekwencją długu w ZUS jest jego wpływ na emeryturę. Podczas obliczania stażu ubezpieczeniowego (co ma bezpośredni wpływ na wysokość świadczeń emerytalnych) Zakład Ubezpieczeń Społecznych weźmie pod uwagę tylko te miesiące, w których składki zostały opłacone. By otrzymać świadczenia adekwatne do całego stażu pracy konieczne jest uregulowanie wszelkich zaległości w ZUS przed przejściem pracownika na emeryturę. Niestety nieświadomość zaistniałej sytuacji przez pracownika nie jest tu okolicznością łagodzącą i nie będzie miała wpływu na decyzję co do wysokości emerytury.

Zadłużenie w ZUS a ubezpieczenie zdrowotne

Na szczęście opóźnienia w opłacaniu składek ZUS nie odbierają przedsiębiorcy i jego pracownikom prawa do korzystania z systemu opieki zdrowotnej. Inaczej ma się sprawa z zasiłkami – chorobowym, opiekuńczym i macierzyńskim. Każde opóźnienie w składce chorobowej automatycznie wyłącza daną osobę z tego ubezpieczenia i możliwości korzystania z zasiłków. Nieodprowadzanie składek do ZUS ma więc dotkliwe konsekwencje również dla pracowników dłużnika ZUS.

Odpowiedzialność współmałżonka za długi w ZUS

Niestety, ustawa o Ordynacji podatkowej jasno mówi, że majątek wspólny małżonków może zostać objęty egzekucją w przypadku zadłużenia z tytułu nieopłaconych składek. Artykuły 26 i 29 § 1 ww. ustawy:

  • art. 26. Podatnik odpowiada całym swoim majątkiem za wynikające ze zobowiązań podatkowych podatki.
  • art. 29. § 1. W przypadku osób pozostających w związku małżeńskim odpowiedzialność, o której mowa w art. 26, obejmuje majątek odrębny podatnika oraz majątek wspólny podatnika i jego małżonka.

Przez majątek odrębny podatnika rozumie się tu głównie przedmioty nabyte przed zawarciem związku małżeńskiego. Majątkiem wspólnym jest zaś ten nabyty po tym wydarzeniu. Majątek odrębny współmałżonka jest wyjęty spod egzekucji należności wobec ZUS. Co z wspólnymi nieruchomościami? Według uchwały Sądu Najwyższego z dnia 10 października 2014 roku egzekucja należności z tytułu niezapłaconych składek może być podstawą do ustanowienia hipoteki przymusowej na nieruchomości będącej własnością wspólną małżonków. Jedynym wymogiem jest tu dostarczenie decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych obojgu współmałżonków. Jak widać nierzetelne prowadzenie działalności gospodarczej i doprowadzenie do znacznych zaległości w opłacaniu składek ZUS może mieć opłakane skutki nie tylko dla sprawcy i jego firmy, ale także dla jego najbliższej rodziny. Nie jest to niestety jedyny przykład odpowiedzialności za długi współmałżonka w naszym prawie.