Kurs franka szwajcarskiego – dlaczego to tak ważny temat?

Jest to waluta, która ma duże znaczenie w gospodarce międzynarodowej i jest jedną z najważniejszych walut na świecie. W Polsce przez pewien czas odgrywał ważną rolę przy kredytach walutowych ze względu na ogromną ilość kredytów indeksowanych i denominowanych do, taniego w tamtym momencie, CHF. Temat notowania franka i sprawa frankowiczów powracają jak bumerang, w związku z kredytami hipotecznymi udzielanymi w walucie Helwetów, które cieszyły się dużym popytem aż do roku 2015.

Na kredyty frankowe zdecydowało się ponad 700 tys. osób, a konsekwencje tych decyzji ponoszą do dzisiaj. Do takiej sytuacji doszło w wyniku zawirowań kursu franka, który na przestrzeni dekady nieregularnie zmieniał swoją wartość i ostatecznie wzrósł dwukrotnie. W efekcie straciła zaufanie w oczach naszych rodaków. Aktualnie blisko 451 tys. kredytobiorców wciąż spłaca swoje zobowiązania. Ci z niepokojem śledzą kurs CHF i wypatrują prognozy kursu, z nadzieją na jego spadek.

Historyczny kurs franka szwajcarskiego w XXI wieku

Frank cieszy się opinią pewnego środka płatniczego na całym świecie, często określanego jako „safe-haven” – bezpieczna przystań. Wielu przedsiębiorców, ale również osoby prywatne, decyduje się na lokowanie oszczędności właśnie w walucie Helwetów. Czy opłaca się inwestowanie we franka oraz inne waluty? W przypadku Polski i kursu kupna/sprzedaży, dużo zależy od aktualnej wartości euro. Wynika to z silnych powiązań gospodarczych Polski z państwami strefy euro. Zależnie od wahań kursu CHF/EUR, odpowiednio zmieni się kurs CHF/PLN.

 

Powyższy wykres prezentuje zmian jakie przechodził kurs CHF/PLN w historii ostatnich dwóch dekad. Wszystkie wydarzenia ostatecznie doprowadziły do wysokiej ceny zakupu CHF. NBP umożliwia sprawdzenie archiwalnego kursu na 20 lat wstecz, do roku 2002. Zgodnie z danymi udostępnionymi przez NBP, cena kupna na dzień 2 stycznia 2002 wynosiła 2,39 zł. Aktualny kurs franka szwajcarskiego wynosi 4,19 zł (stan na dzień 12.07.2021 r.). Co doprowadziło do takiego wzrostu ceny?

Przyczyny gwałtownego załamania kursu franka

Frank szwajcarski, nazywany bezpieczną przystanią finansową. Przez lata wyrobiła opinię stabilnej, która, szczególnie w czasach zawirowań kryzysowych stanowi depozyt idealny. Do roku 2000, 40% wyemitowanej waluty pokrywały rezerwy w złocie, dzięki czemu frank zapewnił sobie przynależność do grupy walut bezpiecznych. Pod wpływem referendum, zniesiono ten obowiązek i zaczęto wyprzedawać rezerwy. U schyłku XX wieku Szwajcaria posiadała 2590 ton tego kruszcu, a do roku 2007 wyprzedano 1550 ton. Mimo rezygnacji z pokrycia w złocie, wartość franka szybko się zwiększała.

W wyniku globalnego kryzysu gospodarczego, który zaczął się w 2007 i apogeum kryzysu finansowego w Grecji w roku 2011, inwestorzy masowo wykupywali franka, zwiększając popyt i go umacniając. W efekcie kurs kupna CHF/EUR przekroczył próg 1,10 a następnie 1,30. Co ważne jego umacnianie zagrażało gospodarce krajowej Szwajcarii – gwałtowny skok cen artykułów i za usługi w kraju czy straty zanotowane przez szwajcarskich importerów.

Decyzja Szwajcarskiego Banku Narodowego o usztywnieniu kursu franka

Szwajcarski Bank Narodowy (SNB) zdecydował się na radykalne kroki w celu zatrzymania ciągle umacniającego się franka. 6 września 2011 r. SNB zastosował “parasol ochronny” w postaci minimalnego stałego kurs wymiany: 1,20 CHF za 1 EUR. Decyzja ta wpłynęła pozytywnie na kurs i w efekcie doprowadziła do spadku wartości o 8%, w stosunku do 16 najpopularniejszych środków płatniczych na świece.

Jeszcze pod koniec roku 2014, prezes SNB Thomas Jordan zapewniał, że usztywnienie kursu jest elementem niezbędnym polityki finansowej Szwajcarii. Sytuacja ta uległa gwałtownej zmianie 15 stycznia 2015 roku – w czarny czwartek frankowiczów.

Czarny czwartek (2015) – gwałtowny skok kursu franka

15 stycznia 2015 r., który później nazwano “czarnym czwartkiem”, Szwajcarski Bank Narodowy przekazał informację o porzuceniu polityki obrony minimalnego kursu wymiany EUR na CHF. Nikt nie spodziewał się takiego ruchu, szczególnie po niedawnych zapewnieniach prezesa o utrzymaniu „parasola ochronnego”.

W oświadczeniu prezes T. Jordan podkreślił, że usztywnienie kursu zostało wprowadzone w okresie mocnego przewartościowania franka i miało charakter tymczasowy. Decyzję uzasadniono znacznym osłabieniem kursu EUR wobec USD.

To z kolei przekładało się na osłabienie franka wobec dolara amerykańskiego, na co bank centralny Szwajcarii nie mógł już sobie dłużej pozwolić. W efekcie umocnił się z dnia na dzień, wywołując panikę na globalnym rynku walutowym i gospodarczym.

Skutki decyzji Szwajcarskiego Banku Narodowego w Polsce

Zmiany wprowadzone przez SNB spowodowały zawirowania w gospodarce na całym świecie oraz na światowych giełdach. FOREX przez pewien czas nie był w stanie aktualizować cen, ze względu na przeciążenia sieci. Ta decyzja spowodowała największą w historii lukę płynności na poziomie 20% – bank był zwyczajnie niewypłacalny. Brokerzy zaliczyli milionowe straty wśród swoich klientów – nie pomogła nawet ekspercka wiedza jak zarabiać na kursach walut. Nagły wzrost ceny zaskoczył wszystkich uczestników rynku i spowodował efekt kuli śnieżnej.

W wyniku tego umocnienia wobec innych walut ucierpieli wspominani już frankowicze. Dotychczas korzystne umowy przestały być korzystne, a kredyty stały się trudne do spłaty, gdyż wzrosły raty zobowiązań. W wielu przypadkach kwota do spłaty podwoiła się. Sytuacja ta dotyczy nie tylko Polaków, a również obywateli wielu innych krajów europejskich. Niektórzy odnotowali pozytywne efekty np. eksporterzy towarów do Szwajcarii zanotowali duże zyski. Podobnie osoby pracujące w Szwajcarii a mieszkające we Francji czy Włoszech zanotowały poprawę w domowym budżecie.

Komentarze i prognozy po Czarnym Czwartku

Decyzja centralnego banku Szwajcarii wprowadziła panikę. Było to zaskoczenie nie tylko dla kredytobiorców, ale również dla analityków rynku finansowego. Piotr Kuczyński, główny analityk domu inwestycyjnego DI Xelion, w rozmowie dla TVN 24 Biznes i Świat powiedział:

Brak obrony dotychczasowego poziomu 1,2 w stosunku CHF do EUR spowoduje spore umocnienie szwajcarskiej waluty. Najwyraźniej szwajcarski bank nakupił za dużo walut obcych i uznał, że obrona jest dla niego zagrożeniem i z niej zrezygnował. Można powiedzieć, że spekulanci walutowi zwyciężyli w wojnie z bankiem szwajcarskim. To nie jest dobra wiadomość dla tych, którzy są zadłużeni we franku.

Głos w sprawie zabrała również Komisja Nadzoru Finansowego, wydając komunikat wydany na podstawie skrajnych testów przeprowadzonych przez UKNF, Narodowy Bank Polski oraz Europejski Urząd Nadzoru Bankowego. W treści czytamy: “Komunikat w związku z rezygnacją Swiss National Bank (SNB) z polityki obrony minimalnego kursu CHF/EUR na poziomie 1,20”. KNF ogłosił, że “polski sektor bankowy jest odporny nawet na znaczące osłabienie się PLN względem CHF, jak też ewentualne silne i skumulowane w jednym momencie pogorszenie spłacalności kredytów CHF.”

W dalszej części komunikatu, organ informuje:

Przy utrzymaniu stóp procentowych LIBOR CHF na poziomie zbliżonym do obecnego wzrost kursu CHF/PLN do 4,0, a nawet 4,5 i 5,0, powinien zostać zaabsorbowany przez większość kredytobiorców CHF, a miesięczna zmiana raty spłaty byłaby porównywalna do tych, jakie płacili kredytobiorcy mający analogiczny kredyt w PLN.

Ostatnia przywołana informacja ma swoje poparcie w opiniach ekspertów finansowych. Ci potwierdzają teorię o zbliżonym całkowitym koszcie kredytów frankowych, do tych udzielonych w złotówkach.

Co to jest frank szwajcarski i kto go używa?

W Polsce kojarzy się stosunkowo negatywnie, co jest skutkiem olbrzymiej popularności kredytów walutowych udzielanych w CHF. Wydawać by się mogło, że jest tylko jedną z wielu walut na świecie, a znaczenie ma tylko środek płatniczny Szwajcarii i Liechtensteinu. Wbrew pozorom jest to z najważniejszych walut w Polsce i na świecie, zaraz po euro, dolarze i funcie szterlingu czy jenie.

Jak dzieli się frank szwajcarski?

Jeden frank szwajcarski dzieli się na 100 centymów (w regionie francuskojęzycznym) lub 100 rappenów (w regionie niemieckojęzycznym). Obie nazwy funkcjonują oficjalnie. Międzynarodowym oznaczeniem jest CHF, symbol “₣” lub skrótem “Fr.”. W obiegu znajdują się monety o wartości 5, 10, 20 i 50 centymów, a także 1, 2 i 5 franków oraz w banknotach nominałach 10, 20, 50, 100, 200, 500 i 1000 franków. Aktualnie obowiązująca, najnowsza Seria 9 banknotów, autorstwa Manueli Prfunder, posiada szereg zabezpieczeń i elementów identyfikacyjnych, utrudniające fałszowanie.

Szwajcaria, mimo, że jest małym krajem o małej liczbie ludności ok. 8,5 mln obywateli, jest mocno zróżnicowana pod względem narodowościowym. W zależności od regionu obywatele, posługują się różnymi językami: niemieckim, francuskim, włoskim i romańskim. W związku z tym monety oraz banknoty są opisane tak, aby były łatwe w identyfikacji w każdym z regionów.

Historia franka szwajcarskiego

Aby w pełni zrozumieć znaczenie tej waluty, warto zapoznać się z genezą jej powstania. Historia najbezpieczniejszej waluty na świecie rozpoczęła się w XIII wieku, od zawarcia Aktu Konfederacji Szwajcarskiej. Unia zawiązana przez trzy małe państwa: Schwyz, Unterwalden i Uri była sojuszem militarnym, który miał uchronić małe Kantony (Konfederacja Szwajcarska jest podzielona na 26 Kantonów) przed zagrażającym przejęciem przez ród Habsburgów.

Konfederacja poszerzyła swoje terytorium o kolejne regiony, które zachowały pełną autonomię. Każdy z kantonów posiadał swobodę gospodarczą i polityczną, a także prawo do bicia własnej monety. W efekcie na terenie kraju funkcjonowało blisko 800 różnych monet, utrudniających handel. Taki stan utrzymywał się do początku XIX wieku i dominacji Francji na arenie międzynarodowej.

Republika Helwecka i nowy system płatniczy

W roku 1798 Konfederacja została podbita przez armię francuską, a kantony pozbawiono autonomii, w wyniku czego doszło do centralizacji władzy. Tym samy narodziła się Republika Helwecka oraz frank helwecki. Ten został wprowadzony w celu ujednolicenia rozbitego i generującego problemy systemu monetarnego. Nowy system państwa zapoczątkował poważny podział na: federalistów – chcących powrotu do starego systemu i republikanów – zwolenników francuskiego porządku.

Konflikt ten został rozwiązany stosunkowo szybko, bo w 1803 roku. Decyzją Aktu Mediacyjnego, podpisanego po spotkaniu zorganizowanym przez Napoleona Bonaparte, Szwajcarii przywrócono system federalny i oddano autonomię rządów.

Wprowadzenie jednolitej waluty

Decyzja o wprowadzeniu franka szwajcarskiego zapadła w roku 1819, jednak nie przyjął on formy materialnej przez blisko 30 lat. Został określony jako wartość przy wymianie poszczególnych walut. Jako pełnoprawna waluta został wprowadzony około roku 1850, po wojnie domowej między protestantami a katolikami. Wprowadzenie ujednoliconego środka płatniczego stało się również symbolem unifikacji całego kraju, podzielonego konfliktami wewnętrznymi.

W roku 1865 Szwajcaria zawiązała Łacińską Unię Monetarną, do której należały również: Francja, Włochy, Belgia i Luksemburg. Głównym ustaleniem było oparcie pieniądza o wartość srebra i przyjęcie kursu wymiany walut państw członkowskich 1:1. Unia przetrwała do roku 1927, powodami jej rozwiązania były fałszerstwa w wartości monet, liczne konflikty w Europie i rosnąca w siłę gospodarczą Wielka Brytania i Prusy.

Wkrótce potem został założony Szwajcarski Bank Narodowy, który odpowiadała za bicie monety. Od tego momentu został on oparty na złocie i taki stan utrzymywał się do roku 2000. Polegało to na ustawowym obowiązku trzymania 40% rezerw w złocie. Powiązanie ze złotem, w połączeniu z globalnym zaufaniem do działalności szwajcarskich instytucji finansowych, sprawiło, że wyrobił sobie markę stabilnej waluty depozytowej.

Skutki „neutralności” w trakcie II Wojny Światowej

Rysę na historii dobrej opinii przyniosła II Wojna Światowa. W trakcie wojny Szwajcaria zachowała neutralność, ale jednocześnie skupowała złoto od III Rzeszy, tym samym finansując jej działania wojenne. Alianci ostro skrytykowali to działanie i zagrozili nałożeniem sankcji polityczno-gospodarczych.

Po zakończeniu wojny rząd zdecydował się zrekompensować swoje winy, przekazując 250 milionów ₣ Aliantom. Winy zostały zapomniane, pieniądz Szwajcarów odzyskał renomę i wartość, a w trakcie Zimnej Wojny frank stał się alternatywą dla dolara amerykańskiego.