Co to jest upadłość konsumencka?

Upadłość konsumencka to postępowanie sądowe mające na celu częściowe lub całkowite oddłużenie konsumenta przy jednoczesnym zaspokojeniu roszczeń wierzycieli. Jest to droga wyjścia ze spirali zadłużenia i powrót do finansowej równowagi. Celem ogłoszenia bankructwa, dla konsumenta, jest rozpoczęcie nowego etapu w życiu – wolnego od długów, a przez to bardziej produktywnego. Nie oznacza to jednocześnie łatwego sposobu na uwolnienie się od długów. By ogłosić upadłość należy spełnić wiele warunków, zaś sam proces obejmuje wiele etapów, które za chwilę dokładnie prześledzimy.

Upadłość konsumencka 2021 – najważniejsze zmiany

Prawo dotyczące upadłości konsumenckiej przechodziło w przeszłości wiele zmian. Przede wszystkim prawo jest znacznie łagodniejsze wobec składających wniosek o upadłość dziś niż w przeszłości. Jak prezentuje się stan prawny w 2021 roku? Sądy nie będą oddalać wniosków osób, których zadłużenie wynika z rażącego niedbalstwa czy wskutek umyślnych działań (zmiana z 30 sierpnia 2019 roku). Oznacza to, że nawet jeżeli zła sytuacja finansowa wynika z nieodpowiedzialnego zaciągania kredytów czy pożyczek, to wciąż przysługuje nam prawo do ogłoszenia upadłości. Z drugiej strony całkowite umorzenie długu możliwe będzie tylko w sytuacji, gdy sąd udowodni, że dłużnik nie posiada majątku. Do składania wniosków o upadłość konsumencką zostały dopuszczone także osoby prowadzące jednoosobową działalność gospodarczą. Przepisy te weszły w życie z dniem 24 marca 2020 roku. Od 1 lipca 2021 roku wprowadzono natomiast system teleinformatyczny, który znacznie ułatwia składanie wniosków i przyspiesza przebieg postępowania.

Kto może ogłosić upadłość?

Upadłość konsumencka nie jest dostępna dla wszystkich. By móc ją ogłosić należy spełniać kilka warunków:

  • być osobą fizyczną nieprowadzącą działalności gospodarczej,
  • być osobą prowadzącą jednoosobową działalność gospodarczą, która zakończyła ją przed złożeniem wniosku (wraz z wykreśleniem wpisu z CEiDG),
  • nie być akcjonariuszem lub komandytariuszem odpowiadającym za długi spółki,
  • być niewypłacalnym – zaległości muszą dotyczyć okresu dłuższego niż 3 miesiące,
  • od ostatniego ogłoszenia upadłości (jeżeli taka wystąpiła w przeszłości) musi minąć co najmniej 10 lat,
  • zabronione jest także dokonanie czynności skutkującej pokrzywdzeniem wierzycieli (np. przeniesienie własności nieruchomości na bliskich, by ochronić ją przed zajęciem) w ciągu ostatnich 10 lat.

Jak ogłosić upadłość?

By ogłosić upadłość konsumencką należy złożyć odpowiedni wniosek do sądu i wnieść opłatę w wysokości 30 zł. Należy to zrobić w sądzie właściwym dla miejsca stałego pobytu dłużnika. Prawidłowe wypełnienie wniosku może sprawić niektórym konsumentom problem (poniżej publikujemy instrukcję) dlatego konieczne może okazać się skorzystanie z pomocy kancelarii prawnych. Należy jednak pamiętać, że znacznie podniesie to koszt całej procedury. Kancelarie za prowadzenie sprawy o upadłość konsumencką pobierają opłatę w wysokości od 3 do nawet 10 tysięcy złotych. Przygotowanie dokumentów w prawidłowy i skrupulatny sposób jest tu kluczowe, bowiem posiedzenie sądu ma charakter niejawny i odbywa się bez udziału wnioskującego. Czas trwania procesu sądowego nie jest określony w prawie, średnio trwa on od kilku tygodni do nawet 3 miesięcy (w zależności od stopnia skomplikowania danej sprawy).

Jak wypełnić wniosek o upadłość konsumencką? Wzór wniosku

Wzór wniosku o upadłość konsumencką znajdziemy na stronie Ministerstwa Sprawiedliwości pod tym linkiem (zostanie automatycznie pobrany plik PDF z wzorem wniosku dla dłużnika). Należy wypełnić go skrupulatnie i zgodnie ze stanem faktycznym na dzień składania wniosku. Do najważniejszych elementów wniosku należą:. Należy wypełnić go skrupulatnie i zgodnie ze stanem faktycznym na dzień składania wniosku. Do najważniejszych elementów wniosku należą:

  • wykaz majątku z szacunkową wyceną – w tym polu wpisujemy wszelkie posiadane nieruchomości oraz ruchomości o znacznej wartości (samochody, biżuteria, dzieła sztuki, sprzęt RTV), także te, który dłużnik jest współwłaścicielem, pominąć należy majątek wyłączony z egzekucji (np. niezbędny do codziennego funkcjonowania sprzęt AGD, część mebli, narzędzia pracy),
  • informacja na temat posiadanych środków pieniężnych – w tym gotówka, środki na kontach, lokatach, funduszach inwestycyjnych, papiery wartościowe,
  • lista wierzycieli – wraz z dokładną informacją na temat wysokości posiadanego wobec nich długu,
  • dowody potwierdzające istnienie długu – takie jak wypowiedzenia umowy kredytu czy pożyczki, nakazy zapłaty, nakazy egzekucji komorniczej,
  • dowody niewypłacalności – zaświadczenie o zarobkach, wysokości renty/emerytury, dokumenty potwierdzające brak dochodów.

Prawidłowo wypełnione dokumenty należy złożyć w biurze podawczym sądu lub wysłać na jego adres pocztą. W przypadku korzystanie z usług radcy prawnego wszelkie formalności leżą po jego stronie.

Konsekwencje ogłoszenia upadłości

Jak pisaliśmy wcześniej upadłość osoby fizycznej nie jest łatwym sposobem na pozbycie się długów. Proces jest długotrwały i niesie za sobą dotkliwe skutki. Decyzję o podjęciu tego kroku należy poprzedzić analizą innych możliwych rozwiązań, takich jak kredyty konsolidacyjne. Do konsekwencji upadłości konsumenckiej należą:

  • Likwidacja majątku – w celu spłaty zadłużenia syndyk przejme nie tylko wynagrodzenie czy środki na koncie (do określonych ustawowo wysokości), ale także zlicytuje część majątku. Spod licytacji zostaną wyjęte tylko niezbędne do życia i pracy nieruchomości i przedmioty. W przypadku mieszkania może dojść do jego sprzedaży, a osobie ogłaszającej upadłość zostaną wydzielone środki na pokrycie kosztu wynajmu innego lokum za okres 12 lub 24 miesięcy. Wszelkie pojazdy, których bankrut jest właścicielem również zostaną sprzedane.
  • Brak możliwości zarządzania majątkiem – w czasie postępowania upadłościowego dłużnik traci możliwość dysponowania majątkiem, który przechodzi pod opiekę syndyka. Oznacza to nie tylko, że nie będzie mógł on sprzedać np. samochodu, ale niemożliwe będzie również przepisanie go na inną osobę (dzieci, współmałżonka).
  • Trudności w otrzymaniu kredytu czy pożyczki – postępowanie upadłościowe znacznie utrudni także zaciąganie dalszych zobowiązań. Jest ono swoistą “czerwoną flagą” dla banków czy firm pożyczkowych weryfikujących naszą zdolność kredytową. Nasze dotychczasowe długi również pozostaną w bazach dłużników takich jak BIK czy BIG, chyba że sąd zdecyduje o ich umorzeniu – dopiero wtedy zostaną usunięte.

Etapy postępowania upadłościowego

Postępowanie upadłościowe przebiega w dwóch etapach. Cały proces rozpoczyna się w momencie wydania decyzji sądu, a dalej następuje:

  1. Zlikwidowanie majątku konsumenta – w postępowaniu pojawia się syndyk, który dokonuje sprawdzenia listy wierzycieli oraz wykazu majątku dłużnika. Do niego należy też obowiązek sprzedaży majątku. Następnie sprawa wraca do sądu, który wydaje kolejne orzeczenie – tym razem o planie spłaty długów. Etap ten jest czasochłonny i może trwać nawet do 1,5 roku.
  2. Wprowadzenie w życie planu spłat – czyli okres, w którym bankrut wnosić będzie określoną kwotę na rzecz niespłaconych zobowiązań. Obejmuje on okres 12, 24 lub 36 miesięcy. Wyjątkiem są osoby, które do zadłużenia doprowadziły świadomie i z premedytacją – w ich przypadku ten czas może zostać wydłużony do nawet 84 miesięcy (7 lat).

Ile trwa upadłość konsumencka bez majątku?

Osoby pozbawione majątku oraz możliwości podjęcia pracy zarobkowej również mogą zdecydować się na złożenie wniosku o ogłoszenie upadłości. W tej sytuacji sąd może podjąć decyzję o umorzeniu zobowiązań. Jednak by do tego doszło musi dojść do tzw. wyjątkowej sytuacji życiowej dłużnika, która sprawi, że nie będzie realnej możliwości by w ciągu 36 miesięcy spłacił on swoje zobowiązania. Sytuacja ta może obejmować przewlekłą chorobę, kalectwo czy konieczność sprawowania opieki nad chorym członkiem rodziny. Ile trwa proces ogłaszania upadłości konsumenckiej bez majątku? Pominięte zostaną etapy sprzedaży majątku i wprowadzenia w życie planu spłaty – więc cała procedura może trwać nawet zaledwie 3 miesiące (czas postępowania sądowego).

W przypadku gdy sąd przewiduje, że sytuacja materialna i życiowa dłużnika poprawi się w ciągu następnych 5 lat może on zasądzić umorzenie warunkowe. Poprawa może dotyczyć zarówno zdrowia upadłego, jego pozycji na rynku pracy, jak i otrzymania spadku lub darowizny. W okresie 5 lat zarówno wierzyciel jak i osoba ogłaszająca upadłość może złożyć wniosek o uchylenie umorzenia. Wtedy sąd na nowo zajmie się sprawą, zbada możliwości finansowe dłużnika i wyznaczy nowy plan spłaty wierzycieli.

Umorzone mogą zostać również koszty sądowe. W ich skład wchodzą zarówno opłaty za złożenie wniosku, opłata skarbowa za pełnomocnictwo (jeżeli korzystamy z pomocy adwokata lub radcy prawnego) czy wynagrodzenie syndyka. Zazwyczaj koszty te pokrywane są ze sprzedaży masy upadłości, jednak co w sytuacji gdy dłużnik nie dysponuje żadnym majątkiem? Należy wtedy złożyć wniosek o zwolnienie z kosztów sądowych. Jeżeli zostanie on rozpatrzony pozytywnie opłaty pokryje tymczasowo Skarb Państwa, a następnie w toku postępowania zostaną one umorzone.

Upadłość konsumencka nie anuluje wszystkich długów

Nie wszystkie długi podlegają umorzeniu na mocy postępowania upadłościowego. Jakich długów nie da się umorzyć?

  • Zobowiązania, które powstały po ogłoszeniu upadłości. Proces postępowania w tej sprawie może trwać nawet kilka lat, a nowe zobowiązania (w tym koszty sądowe) nie są brane w nim pod uwagę.
  • Długi i należności alimentacyjne. Zarówno bieżące, jak i zaległe należności alimentacyjne nie podlegają umorzeniu. Długi alimentacyjne są regulowane w pierwszej kolejności podczas realizowania planu spłat.
  • Odszkodowania i renty nałożone przez sąd w wyniku spowodowania wypadku/śmierci/kalectwa/niezdolności do pracy.
  • Orzeczone przez sąd grzywny, kary, roszczenia o naprawienie szkody. Wszystkie zobowiązania wynikające z wykroczenia lub przestępstwa stwierdzonego prawomocnym wyrokiem sądu.
  • Długi umyślnie zatajone przez osobę zgłaszającą wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej. Dotyczy to zobowiązań, których wierzyciel nie brał udziału w postępowaniu.